Dalyan Projesinin Gelişimi

Dalyan Kumsalı, Türkiye'deki deniz kaplumbağası üreme kumsalları arasında en çok çalışma yapılan bögelerden birisidir. Bölgedeki ilk çalışma, 1980'li yıllarda Remzi Geldiay ve arkadaşları tarafından yapılmıştır. Bundan sonraki ilk çalışma ise amatör boyutlarda ODTÜ Su Altı Topluluğu ile Hacettepe Üniversitesi Biyoloji Bölmünün 1987 yılında gerçekleştirdiği çalışmadır.

Dr. Ali Fuat Canbolat, Dalyan Kumsalı'nda 1988 ve 1989 yıllarında Bilim Uzmanlığı tezini, 1990-93 yıllarında ise Doktora tezini hazırlamak amacıyla bilimsel araştırmalar yapmıştır. Bundan sonraki yıllarda ise Dokuz Eylül Üniversitesi ve Hacettepe Üniversitesi'nin bölgede farklı yıllarda yürüttüğü çalışmalar mevcuttur.

Deniz Kaplumbağaları Araştırma Ekibi (STRT), Dalyan Kumsalı'ndaki araştırmalarına Özel Çevre Koruma Kurumu'nun sponsorluğunda 1999 yılında başlamıştır. STRT ekibi, bölgedeki çalışmalarına, hiç bir kurum ve kuruluşun desteği olmamasına rağmen 2000 yılında da devam etmiştir. Bölgedeki çalışmaların devam ettirilebilmesi, proje giderlerinin karşılanabilmesi ile mümkün görünmektedir.

Yardımlarınız ve Sponsorluk için;

strt@hacettepe.edu.tr

Bölge Hakkında Genel Bilgiler

Dalyan Kumsalı, Muğla İli, Ortaca İlçesi Dalyan Beldesi sınırları içerisinde kalmaktadır. Bölge Bakanlar Kurulu'nun 12.6.1988 tarih ve 88/13019 sayılı kararı ile "Köyceğiz-Dalyan Özel Çevre Koruma Bölgesi" olarak ilan edilmiş, ancak bölge sınırları 18.1.1990 tarihli ve 90/77 sayılı Bakanları Kurulu Kararı ile genişletilmiş ve koordinatları yeniden belirlenmiştir.

Bölge, tektonik kökenli ve yaklaşık 55 km2'lik alana sahip Köyceğiz Gölü ile bu Göl'ü denize bağlayan 10 km uzunluğundaki kanal, kanalın denize yaklaştığı yerde oluşmuş deltaik bölge ve bunun önünde yer alan Kumsal'dan oluşmuştur. Bu sistemin doğu ve batısı ise ormanlarla kaplı dağ silsileleri ile sınırlanmıştır. Köyceğiz, Dalyan, Ekincik, Çandır ve Gökbel sisteme yakın, bölgedeki belli başlı yerleşim alanlarıdır. Yörede Köyceğiz İlçesi sınırları içerisinde antik Caunos kenti ve kaplıcalar bulunmaktadır.

Köyceğiz'de tarıma dayalı bir yaşam tarzı gözlenmektedir. Dalyan'da ise toprağa bağımlılık, özellikle pamukçuluğa dayalı geleneksel yaşam tarzı değişmiş ve 3000 kişilik bir nüfusa sahip olan Dalyan, varolan kaynaklarını hem bireysel hem de bölgesel düzeyde turizm sektörüne bir yatırım faktörü olarak kullanmaya yönelmiştir.

Dalyan nüfusu turizm sezonunda birkaç katına ulaşabilmektedir. Ayrıca bölgeye, Marmaris, Fethiye ve Bodrum'dan günübirlik turlarla önemli sayıda turist akını olmaktadır. Kırsal yerleşmelerdeki tarım sektörü yanında bölgede, balıkçılık ve arıcılık da gelişmiştir (Özer ve Karakoç, 1992).

Köyceğiz-Dalyan tamamen Akdeniz iklimi etkisinde bulunması nedeniyle bu iklimin tipik florasına sahiptir. Bölgede zengin bir bitki örtüsü bulunmaktadır. Güner et al. (1996) tarafından yapılan flora çalışmalarında bölgede tür ve türaltı düzeyde 924 taksonun varlığı saptanmıştır. Köyceğiz Gölü ve bağlantılı su kaynaklarında yaşayan ya da çeşitli nedenlerle sisteme giren 19 balık türü (Yerli, 1989) vardır. Özel Çevre Koruma Bölgesinde yapılan araştırmalar neticesinde 5 kaplumbağa, 11 kertenkele, 13 yılan ve 18 memeli türünün yaşadığı (Baran et al., 1994) belirlenmiştir.

Dalyan Kumsalı'nın batı ucu Köyceğiz Gölü'nün denize açıldığı Dalyanağzı=Boğaz'la, doğu ucu ise İztuzu Gölü'nü kuzey ve doğu taraflarında çevreleyen dağlık alanla kuşatılmıştır. Uzunluğu 4.2 km olan bu Kumsalın denize bakan tarafında (bu araştırmada "Boğaz Tarafı" olarak tanımlanmıştır) su derinliği azdır. Dalyan Boğazı'nın batı tarafında Küçük Kumsal yer alır ve uzunluğu yaklaşık 400 m'dir. Göle bakan tarafında ise derinlik 4 m civarındadır. Kum bandının genişliği 75 m ile 200 m arasında değişmekte olup, ortalama genişlik ise 125 metredir.

Dalyan Kumsalı ile Köyceğiz Gölü arasında önemli bir yüzey alanına sahip olan deltaik bölge, yüksekliği 3 m'yi bulan kamış ve sazlık kıyılarıyla birbirinden ayrılmış bir kanallar sisteminden oluşmuştur. Kamışlık bandın iç kısımları yükseltileri çok az olan (0-0.5 m) düz alüvyon yığınlarından oluşan sazlık veya tarım alanlarıdır.

Dalyan Projesi Sponsorları

Bölgede STRT'nin yürüttüğü alan çalışmaları 1999 ve 2000 yıllarında ortalama 4-6 kişiden oluşan ekiple; ergin bireylerin kumsala çıkışları ile yavru çıkış dönemleri dikkate alınarak, Haziran-Eylül 1999 tarihleri arasında yürütülmüştür. Bu dönemlerdeki gündüz çalışmalarında veri toplama işlemi 06°°-12°° saatleri arasında alt bölgelerin ikişer kişilik ekiplerce taranmasıyla; gece çalışmaları ise 21°°-05°° saatleri arasında 2-3 kişilik ekiplerce gerçekleştirilmiştir.

Alan çalışmalarının yürütülebilmesi için, Dalyan Kumsalı'nın ortalarına yakın bir bölümünde kumsal üzerine kurulan çadır kampı kullanılmaktadır. Dalyan'a  karadan yaklaşık 15 km uzaklıkta olana kampın ulaşım ihtiyaçlarında, Dalyan ve Çandır tekneciler kooperatifleri ve Dalko Balıkçılık Kooperatifi'nin teknelerinden faydalanılmıştır.

Kamp hayatının zorluklarına karşı, araştırma ekibine yardımcı olan tüm kişi ve kuruluşların bu projelerin gerçekleştirebilmesinde önemli katkıları olmuştur. Özellikle ulaşımda yardımcı olan tekneciler ve balıkçılar kooperatifleri ile kumsalda konuşlanmış büfe işletmecilerine katkılarından dolayı teşekkür ederiz.

Dalyan Kumsalı`nın Deniz Kaplumbağaları Açısından Önemi

Türkiye'de deniz kaplumbağaları ve korunmaları ile ilgili ilk çalışma ve girişimler, Dalyan Kumsalı'nın İztuzu mevkiindeki bir otel inşaatının gündeme gelmesiyle başlamıştır. Birçok ulusal ve uluslararası kuruluşun üstün gayretleri ile planlanan otel inşaatı durdurulmuş ve bu gayretli çalışmalar sırasında nesli tehlikede olan deniz kaplumbağaları da Türkiye gündemindeki yerini almıştır.

Dalyan Kumsalı, Türkiye'deki Caretta caretta yuvalamalarındaki yuva yoğunluğu (km/yuva) bakımından Türkiye'nin birinci kumsalı durumundadır. Bölgedeki yıllık yuva sayısı ise 250 civarlarındadır.

Dalyan Kumsalı, Türkiye'deki deniz kaplumbağaları yuvalama alanlarında halihazırda sorunlar mevcut olmakla birlikte, en iyi korunan kumsal özelliği taşımaktadır. Artan taleplere rağmen kumsal kullanımın belli bir düzende olması sevindiricidir. Geceleri kumsala girişler tamamen yasaklanmıştır. Kumsal kullanımının kontrol altında tutulması ve gece kumsala girişlerin engellenebilmesi için, Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı tarafından ücretli görevliler tutulmaktadır.

Bölge Deniz Kaplumbağalarının Sorunları ve Korunması

Artan kumsal kullanım talebi ve tekne trafiği ile deniz kaplumbağası yumurta ve yavruları üzerindeki yüksek tilki predasyonları bölgedeki deniz kaplumbağalarını tehdit eden en önemli faktörlerdir. Deniz kaplumbağaları ile özdeşleşen Dalyan Kumsalı'nda, bölgeye gelen ziyaretçilerin bilgilendirilememesi de önemli bir eksikliktir.

Dalyan kumsalının kullanımında belli bir yol alınmış olmasına rağmen, halihazırda yuvalardaki yüksek predasyona karşı ciddi önlemler alındığını söyleyebilmek oldukça zordur.

Bölge deniz kaplumbağalarının geleceği açısından mevcut yüksek predasyona karşı ciddi önlemler alınması ve bu çalışmalara devamlılık kazandırılması gerekmektedir.