1) Canbolat, A.F., 1999, Köyceğiz-Dalyan ve Patara Özel Çevre Koruma Bölgeleri'ndeki Kumsallarda Deniz Kaplumbağalarının Populasyonlarının Araştırılması, Proje Sonuç Raporu, Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı, Ankara, 73 s.

Köyceğiz-Dalyan ve Patara Özel Çevre Koruma Bölgeleri'ndeki Kumsallarda Deniz Kaplumbağalarının Populasyonlarının Araştırılması

Proje Rapor Özeti

Dalyan ve Patara Özel Çevre Koruma Bölgesi kumsallarında 1999 yılındaki alan çalışmalarına 15 Haziran 1999 tarihinde başlanılmış ve çalışmalar 15-20 Eylül 1999 tarihinde sonuçlandırılmıştır. Bu çalışmalarda Dalyan Kumsalı'nda 276'sı (%31.69) yuva ile sonuçlanmış 871 adet, Patara Kumsalı'nda ise 79'u (%29.92) yuva ile sonuçlanmış 264 adet Caretta caretta çıkışı belirlenmiştir. C.caretta yuvalamalarının Dalyan'da Haziran, Patara'da ise Temmuz ayında yoğunlaştığı saptanmıştır. Dalyan Kumsalı'ndaki en yoğun yuvalamalar Boğaz Bölgesi'de, Patara Kumsalı'nda ise güneydoğu uç ile Eşen Çayı yakınlarında gerçekleşmiştir. Dalyan'da yuvalamalar denizden ortalama 16.32 m, Patara'da ise ortalama 32.58 m uzaklıkta yapılmışlardır.

Dalyan Kumsalı'nda yapılan yuvaların %55.07'si gibi yüksek bir oranda predasyon gözlenmiştir. Patara Kumsalı'nda ise predasyona uğrayan yuva oranı %27.85 olarak saptanmıştır. Önceki yıllarda yavru verimliliği açısından oldukça yüksek yüzdelere sahip Dalyan Kumsalı'nın Küçük Kumsal kesiminde de tilki predasyonunun başlaması yavru verimliliğinde düşüşe neden olmaktadır. Özellikle Dalyan Kumsalı'ndaki yavru verimliliğini olumsuz etkileyen yüksek predasyon oranı için acil tedbirler alınması gerekliliği ortaya çıkmıştır.

Bu yıl itibariyle yavru çıkışı olan yuva oranı Dalyan Kumsalı'nda %44.20, Patara Kumsalı'nda ise %60.76 olarak belirlenmiştir.

Dalyan ve Patara Kumsalı'ndaki C.caretta ergin, yuva, yumurta ve yavrularını korumak için izlenmesi için gerekli yollar ve alınması gerekli tedbirler "Koruma ve Yönetim" başlığı altında sunulmuştur.

2) Canbolat, A.F., 2000, Belek Deniz Kaplumbağalarının Korunması '99, Proje Sonuç Raporu, Belek Turizm Yatırımcıları Birliği (BETUYAB), Ankara, 142 s.

Belek Deniz Kaplumbağalarının Korunması '99

Proje Rapor Özeti

Belek bölgesi deniz kaplumbağası yuvalama alanı olarak belirlenmiş 17 kumsalın (Baran ve Kasparek, 1989) tamamında, 1996 ve 1998 yılında gerçekleştirilmiş araştırma sonuçlarına göre Caretta caretta'nın yuvalama potansiyelinde yaklaşık %20'lik bir yuvalama potansiyeline (Yerli ve Canbolat, 1998a,b; Yerli vd., 1998) sahip olduğu için çalışma alanı olarak seçilmiştir. Bölgedeki 1999 yılı üreme döneminde, batıdaki Aksu Nehri ile doğudaki Sarısu arasında kalan yaklaşık 29.5 km'lik alanda Caretta caretta'ya ait 612 adet yuva saptanmıştır. Elde edilen bu yuva sayısı, Belek bölgesinin Akdeniz'deki deniz kaplumbağaları yuvalama alanları içerisinde Yunanistan'ın Zakynthos Adası'ndan sonra ikinci büyük yuvalama alanı olduğunu ortaya koymuştur.

Belek'te yuvalamaların bölgesel dağılımı açısından en önemli alanların Köprüçay-Burun (%30.4), Siteler-Köprüçay (%18.0) ve Kum Tepesi-Siteler (%13.7) arasında kalan bölgeler; yuva yoğunluğu açısından en önemli alanların ise Siteler-Köprüçay (110.0 yuva/km), Köprüçay-Burun (44.3 yuva/km) ve Kum Kepesi-Siteler (30.0 yuva/km) arasında kalan bölgeler olduğu belirlenmiştir.

Belek bölgesinin tamamı için predasyona uğrayan yuva oranı %42.7, yavru çıkışı olan yuva oranı %49.4 olararak saptanmıştır. Bölgedeki yuvalardan yavru başarısını etkileyen en önemli doğal kaynaklı faktörün tilki predasyonu, insan kaynaklı yavru çıkış ve başarısını etkileyen olumsuz faktörlerin ise şemsiye-şezlong, kumsaldaki araç kullanımı ve çardak gibi yapılarla ilişkili olduğu belirlenmiştir.

Turizm tesisleri, ikinci konutlar ve araç trafiğinden kaynaklanan yapay ışıklar, bölgelerdeki yoğunluk durumlarına göre yuvalamaların bölgesel dağılımını etkilediği gibi yuvalardan çıkmış yavruların deniz yerine yanlış yöne gitmelerine neden olmaktadır. Yapay ışıklar nedeniyle yanlış yöne yönelmiş yavrularda, direkt denize yönelmiş yavrulara oranla ölümlerin arttığı saptanmıştır.

Elde edilen tüm bilimsel sonuçlara göre bölgedeki deniz kaplumbağası populasyonunun potansiyel durumunun korunması, yavru başarılarının normale dönüştürülmesi ve yavruların yanlış yönelimlerinin engellenebilmesi ve olumsuz etkilerinin minimuma indirilebilmesi için gerekli genel ve bölgesel koruma-yönetim planları oluşturulmuştur.

Bölge deniz kaplumbağalarının korunması için genel yaklaşım kapsamında;

- Bölgeye özel "Antalya İli Deniz Kaplumbağaları İzleme ve Değerlendirme Komisyonu" kurulması,

- Özellikle Köprüçay-Sarısu arasındaki Özel Çevre Koruma Bölgesi dışında bırakılan ve Turizm Gelişme Alanları olarak ayrılmış bölgenin tekrar ÖÇKB içerisine alınması gibi "Bölgesel Planlamaların Tekrar Gözden Geçirilmesi",

- Belek bölgesi ve yakın çevresindeki yuvalama alanlarının önemi nedeniyle bölgede "Deniz Kaplumbağaları Araştırma, Koruma, Tedavi ve Eğitim Merkezi" kurulması,

Bölge deniz kaplumbağalarının korunması için bölgesel yaklaşım kapsamında;

- Bölgede olası ergin ölümlerini engelleyecek,

- Yuvalamaların devamını sağlayacak,

- Yavru başarısını arttıracak,

- Yavruların yanlış yönelimlerini engelleyecek

gerekli ve uygulanabilirliği yüksek olan kıyı-kumsal kullanımları için yönetim planlamaları sunulmuştur.

3) Canbolat, A.F., 2000, Belek Özel Çevre Koruma Bölgesi'nde Deniz Kaplumbağalarını İzleme Projesi, Proje Sonuç Raporu, Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı, Ankara, 132 s.

Belek Özel Çevre Koruma Bölgesi'nde Deniz Kaplumbağalarını İzleme Projesi

Proje Rapor Özeti

Canbolat (2000)'ın 1999 yılında bölgede elde etmiş olduğu sonuçlar, tamamı yaklaşık 29.5 km olan Belek kumsalının Akdeniz'deki bilinen Caretta caretta yuvalama alanları içerisinde Yunanistan'ın Zakhynthos Adası'ndan sonra ikinci büyük yuvalama alanı olduğunu göstermiştir. Bölgede, 2000 yılı üreme döneminde gerçekleştirilmiş çalışmalardan elde edilmiş veriler de Canbolat (2000)'ın elde ettiği sonuçları doğrulamıştır. Bu sonuçlar, önemli biyolojik zenginliklerimizden olan deniz kaplumbağaları ve kıyılarımızı korumak, imzaladığımız uluslararası sözleşmelerle taahhüt etttiğimiz sorumlulukları yerine getirmek istiyorsak, bölgedeki koruma çalışmalarına daha fazla ilgi göstermemiz gerektiğini ortaya koymaktadır.

Batıdaki Acısu Çayı ile doğudaki Sarısu arasında kalan 13.3 km'lik Özel Çevre Koruma Bölgesi'nde 2000 yılı üreme döneminde, Caretta caretta'ya ait 490 ve Chelonia mydas'a ait 3 adet yuva saptanmıştır. Belek Özel Çevre Koruma Bölgesi'nde yuvalamaların bölgesel dağılımı açısından en önemli alanların Köprüçay-Burun (%29.8), Siteler-Köprüçay (%28.0) ve Kum Tepesi-Siteler (%19.8) arasında kalan bölgeler; yuva yoğunluğu açısından en önemli alanların ise Siteler-Köprüçay (137.0 yuva/km), Köprüçay-Burun (34.8 yuva/km) ve Kum Kepesi-Siteler (34.6 yuva/km) arasında kalan bölgeler olduğu belirlenmiştir. Elde edilmiş bu sonuçlar, bölgenin "Deniz Kaplumbağaları Açısından Birinci Derecede Hassas Alan" olduğunu göstermiştir.

Belek ÖÇKB'nin tamamı için predasyona uğrayan yuva oranı %28.1, yavru çıkışı olan yuva oranı %62.0 olararak saptanmıştır. Bölgedeki yuvalardan yavru başarısını etkileyen en önemli doğal kaynaklı faktörün tilki predasyonu, insan kaynaklı yavru çıkış ve başarısını etkileyen olumsuz faktörlerin ise şemsiye-şezlong, kumsaldaki araç kullanımı ve çardak gibi yapılarla ilişkili olduğu belirlenmiştir.

Turizm tesisleri, ikinci konutlar ve araç trafiğinden kaynaklanan yapay ışıklar, bölgelerdeki yoğunluk durumlarına göre yuvalamaların bölgesel dağılımını etkilediği gibi yuvalardan çıkmış yavruların deniz yerine yanlış yöne gitmelerine neden olmaktadır. Yapay ışıklar nedeniyle yanlış yöne yönelmiş yavrularda, direkt denize yönelmiş yavrulara oranla ölümlerin arttığı saptanmıştır.

Bu projede önerilmiş uygulama programlarının hayata geçirilebilmesi için en kısa zamanda Belek'te, ilgili tüm kurum, kuruluş ve kişilerin katılacağı bir workshop düzenlenmesi önerilmektedir.

4) Canbolat, A.F., 2000, Antalya-Belek Kumsalı Deniz Kaplumbağalarının Korunmasına Yönelik Ekolojik Araştırma II. Alt Projesi, Gelişme Raporu, Çevre Bakanlığı Çevre Koruma Genel Müdürlüğü, Ankara, 130 s.

Antalya-Belek Kumsalı Deniz Kaplumbağalarının Korunmasına Yönelik Ekolojik Araştırma II. Alt Projesi,

Proje Rapor Özeti

Canbolat (2000a)'ın 1999 yılında bölgede elde etmiş olduğu sonuçlar, tamamı yaklaşık 29.5 km olan Belek kumsalının Akdeniz'deki bilinen Caretta caretta yuvalama alanları içerisinde Yunanistan'ın Zakhynthos Adası'ndan sonra ikinci büyük yuvalama alanı olduğunu göstermiştir. Bölgede, 2000 yılı üreme dönemindeki bu çalışma ve Özel Çevre Koruma Bölgesi'nde gerçekleştirilmiş (Canbolat, 2000b) çalışmalardan elde edilmiş veriler, Canbolat (2000a)'ın elde ettiği sonuçları desteklemiştir. Bu sonuçlar, önemli biyolojik zenginliklerimizden olan deniz kaplumbağaları ve kıyılarımızı korumak, imzaladığımız uluslararası sözleşmelerle taahhüt etttiğimiz sorumlulukları yerine getirmek istiyorsak, bölgedeki koruma çalışmalarına daha fazla ilgi göstermemiz gerektiğini ortaya koymaktadır.

Batıdaki Aksu Nehri ile doğudaki Acısu Çayı arasında kalan 16.0 km'lik alanda 2000 yılı üreme döneminde, Caretta caretta'ya ait 192 ve Chelonia mydas'a ait 5 adet yuva saptanmıştır. Belek Özel Çevre Koruma Bölgesi'nde yuvalamaların bölgesel dağılımı açısından en önemli alanların Belpark-Acısu (%38.0) ve Beşgöz-Asteria (%32.3) arasında kalan bölgeler; yuva yoğunluğu açısından en önemli alanların ise Aksu-Beşgöz (19.2 yuva/km) ve Beşgöz-Asteria (17.7 yuva/km) arasında kalan bölgeler olduğu belirlenmiştir.

Belek bölgesinde çalışma alanının tamamı için predasyona uğrayan yuva oranı %29.0, yavru çıkışı olan yuva oranı %61.5 olararak saptanmıştır. Bölgedeki yuvalardan yavru başarısını etkileyen en önemli doğal kaynaklı faktörün tilki predasyonu, insan kaynaklı yavru çıkış ve başarısını etkileyen olumsuz faktörlerin ise şemsiye-şezlong, kumsaldaki araç kullanımı ve çardak gibi yapılarla ilişkili olduğu belirlenmiştir.

Turizm tesisleri, ikinci konutlar ve araç trafiğinden kaynaklanan yapay ışıklar, bölgelerdeki yoğunluk durumlarına göre yuvalamaların bölgesel dağılımını etkilediği gibi yuvalardan çıkmış yavruların deniz yerine yanlış yöne gitmelerine neden olmaktadır. Yapay ışıklar nedeniyle yanlış yöne yönelmiş yavrularda, direkt denize yönelmiş yavrulara oranla ölümlerin arttığı saptanmıştır.

Bu projede önerilmiş uygulama programlarının hayata geçirilebilmesi için en kısa zamanda Belek'te, ilgili tüm kurum, kuruluş ve kişilerin katılacağı bir workshop düzenlenmesi önerilmektedir.

5) Canbolat, A.F., 2001, Belek Turizm Bölgesi'ndeki Caretta caretta'nın Biyolojisi, Korunması ve Yönetimi, Belek Turizm Yatırımcıları Birliği (BETUYAB) Yayınları, Ankara, Baskıda.

Dr. Ali Fuat Canbolat'ın 1988 yılından beri deniz kaplumbağaları konusunda yaptığı çalışmalara http://yunus.hacettepe.edu.tr/~canbolat adresinden ulaşabilirsiniz ulaşabilirsiniz.