BEDEKA-2000 Projesinin Gelişimi

STRT'nin Belek Bölgesi'ndeki bilimsel araştırmaları, Belek Turizm Yatırımcıları Birliği (BETUYAB)'nin 1999 yılındaki maddi desteği ile başlatılmıştır. BETUYAB, bölge deniz kaplumbağalarının korunması amacıyla başlatılan BEDEKA-2000 projesine vermiş olduğu desteği devam ettirmekle, deniz kaplumbağlarının korunması konusundaki kararlılığını ortaya koymaktadır. Deniz kaplumbağalarının korunmasına yönelik olarak Türkiye'de gerçekleştirilen bilimsel çalışmaları ilk defa özel bir kuruluşun desteklemesi, koruma çalışmalarının gelecekteki başarısı açısından önemli bir adımdır.

Hacettepe Üniversitesi-BETUYAB (Belek Turizm Yatırımcıları Birliği) işbirliği ile başlatılan ve T.C. Çevre Bakanlığı Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı, T.C. Çevre Bakanlığı Çevre Koruma Genel Müdürlüğü ve Earthwatch Institute'un 2000 yılındaki katkılarıyla devam ettirilen bu çalışma, sistemi bir bütün olarak ele alacak boyutta yaklaşık 29.5 km'lik bir alanda gerçekleştirilmektedir. Bu çalışmalar ile, bölgenin deniz kaplumbağaları yuvalama potansiyeli bakımından önceki tahminlerden çok daha önemli olduğu ortaya çıkartılmıştır.

STRT'nin bölgede yürüttüğü bilimsel araştırmalarla, bölge deniz kaplumbağalarının karşı karşıya olduğu sorunlar ortaya çıkartılmış ve korunmaları için gerekli uygulanabilirliği yüksek yönetim planlarını içeren öneriler geliştirilmiştir.

STRT'nin bundan sonraki amacı, bölgedeki deniz kaplumbağaları izleme çalışmalarını devam ettirmek, bölge deniz kaplumbağalarının korunması için önerdiği uygulama programlarının hayata geçirilmesinde öncülük etmektir. STRT bu amaçları için; Çevre Bakanlığı, Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı, Turizm Bakanlığı, Kültür Bakanlığı, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı gibi resmi kurumlar, bölge Belediyeleri gibi yerel otoriteler, bölgeyi kullanan turizm tesisi işletmecileri, ikinci konut yöneticileri, balıkçılar ve deniz kaplumbağalarının korunması için mücadele eden yerli ve yabancı dernek ve vakıfların yardımına ihtiyaç duymaktadır. STRT bu amaçların gerçekleştirilebilmesi için tüm işbirliği ve yardımlara açıktır.

Görüş, Öneri ve Yardımlarınız için;

strt@hacettepe.edu.tr

Bölge Hakkında Genel Bilgiler

Çalışma alanı, Antalya İli Serik ve Manavgat İlçesi sınırları içerisinde kalmakta ve batıda Aksu Nehri ile doğuda Sarısu arasında kalan yaklaşık 29.5 km'lik kumsal alandan oluşmaktadır. Bölge orman, nehir, çay, acısu, tarım alanları, kışın sulak alan özelliği gösteren alanlar ve kıyı kumulları gibi farklı özellikler gösteren habitatlar içerdiği için flora ve fauna elemanları açısından zengindir. Yaklaşık 29.5 km uzunlukta olan deniz kaplumbağaları yuvalama kumsalının önemli bir bölümünde beş yılıdızlı turizm tesisleri, ikinci konutlar ve çardaklar gibi kullanımlar bulunmakla beraber, bir bölümünde ise henüz yapılaşmalar olmamıştır. Bölgenin önemli bir bölümü "Belek Özel Çevre Koruma Bölgesi" ve "1inci Derece Doğal Sit" alanı gibi koruma statülerine de sahiptir. Ancak, özellikle Özel Çevre Koruma Bölgesi'ndeki mevcut ikinci konutlar ve Turizm Gelişme Alanı olarak ayrılmış alanlar da dikkate alındığında, bölge deniz kaplumbağalarının geleceği için tehlike oluşturan bir çok faaliyet bulunmaktadır.

BEDEKA-2000 Projesi Sponsorları

Belek Bölgesi`ndeki Alan Çalışmaları

Bölgedeki alan çalışmaları ortalama 30 kişiden oluşan ekiple; ergin bireylerin kumsala çıkışları ile yavru çıkış dönemleri dikkate alınarak, Mayıs-Eylül ayları arasında yürütülmektedir. Bu dönemlerdeki gündüz çalışmalarında veri toplama işlemi 06°°-12°° saatleri arasında alt bölgelerin ikişer kişilik ekiplerce taranmasıyla; gece çalışmaları ise 21°°-05°° saatleri arasında 2-3 kişilik ekiplerce her bir alt bölgede gerçekleştirilmektedir.

Sabah çalışmaları sırasında tüm yuvaların birebir kayıtları yapılmaktadır. Bu çalışmalar sırasında ergin bireylerin yuvalarını tespit için yuva yüzeyindeki ilk yumurtalar görününceye kadar yuva yüzeyindeki kum 10 cm çapındaki genişlikte açılarak elle alınır, yuva sıcaklık ve nemliliğinde değişiklikler olmaması için yuva yüzeyi, çıkartılan kum ile tekrar kapatılır. Tespit edilmiş yuvalar, kum yüzeyine ve kumun altına yerleştirilen ve üzerinde yuva tarih ve numaraları bulunan çubuklarla işaretlenir. Ergin yuvalama zamanında saptanamamış ancak yuva olma olasılığı bulunan izler de benzer şekilde işaretlenerek daha sonraki predasyonlar veya yavru çıkışı zamanlarında kontrol edilir.

Alan çalışmalarında saptanmış tüm yuvalar ve bu yuvalardaki predasyon, kafesleme, yavru çıkışı ve kontrol durumları, bölge ofisindeki ölçekli haritalar üzerine işaretlenir ve bu yuvalardaki tüm gelişmeler takip edilir. Ayrıca günlük olarak toplanmış tüm veriler, bölge ofisinde konuşlandırılmış bilgisayarlara girilmektedir. Bu şekilde, bölgedeki tüm çalışmalar belli bir düzende yürütülmektedir.

Turizm tesisleri önündeki yuvalar, insan kullanımlarından dolayı zarar görmemeleri için kafeslenmektedir. Kafeslenerek yerleri belirlenmiş bu yuvaların herhangi bir şekilde zarar görmemesi için de bu yuva ve kafeslerin bulunduğu tesislerin güvenlik sorumluları bilgilendirilmekte ve yavru çıkış dönemine kadar güvenlik altında tutulmaları sağlanmaktadır.

Sabah yapılan arazi çalışmalarında, kumsalda daha önce yapılmış bütün yuvalar kontrol edilmektedir. Predasyona uğramış bir yuva bulunmuş ise hangi yuvanın predasyona uğradığı, predasyonun tarihi, predasyonda tahrip edilmiş yumurta sayısı ve yuvada yumurta kalıp-kalmadığı belirlendikten sonra yuva tekrar kapatılır. Predasyona uğramış bir yuvadaki predasyonda tahrip edilmiş yumurta sayısı, predasyon sonrası yuva etrafındaki kabukların sayılması ile gerçekleşir.

Yüksek predasyonun bulunduğu alanlarda, predasyona karşı yüzey kafesleri kullanılmaktadır. Bu kafesler, yumurtaların bulunduğu alanda kum seviyesinin yaklaşık 10 cm altına yerleştirilerek dışardan görülmeleri engellenmektedir. Kafesin hücre aralıkları predasyonu engelleyecek ancak yavru çıkışına izin verecek şekilde tasarlanmıştır. Buna rağmen yavruların bu kafeslere takılıp ölme olasılığına karşı kafesler, yavru çıkış zamanlarında kontrol altında tutulmaktadır.

Yavru çıkış zamanında sabah yapılan alan çalışmalarıyla, yavruların kum üzerinde bıraktıkları izlerden faydalanılarak hangi yuvalardan yavru çıkışı olduğu, yavru çıkışlarının hangi günde gerçekleştiği, yuvaların ağzında kalan (ölü ve canlı) yavru sayıları, yuvadan çıkan, denize ulaşan ve ulaşamayan yavru sayıları saptanmaktadır. Denize ulaşamayan yavru ve predatör izlerinin takibiyle de yavruların ölüm nedenleri ortaya çıkartılmaya çalışılmaktadır.

Yuvadan çıkmış yavruların, yapay ışık kaynaklarından ne derecede etkilendiklerini ortaya koyabilmek için yavru dağılım diyagramları kullanılmaktadır. Belirli alanlardaki yapay ışık kaynaklarının etkisini araştırmak amacıyla 2000 yılında, deney düzenekleri hazırlanmıştır. Bu deney düzenekleri, daha önceden belirlenmiş alanlara, akşam 17°°-20°° saatleri arasında kurulmakta ve deneyler 21°°-04°° saatleri arasında yapılmaktadır. Deneyin başlamasına kadar geçen sürede yavrular, kumsal üzerine kurulan ve içerisinde deniz suyu bulunan havuzda bekletilmektedir. Her bir deneyde, ortalama 100 adet yavru kullanılmakta ve deney sonrasında bu yavrular denize bırakılmaktadır.

Yavru çıkışlarının tamamlanmasından belli bir süre sonra yuvalarda yavru başarısını belirlemek amacıyla, kontrol amacıyla açılmakta ve yuva içinde kalan (ölü ve canlı) yavru sayıları, yumurtadan çıkmış yavru sayıları (yavru çıkışı olmuş boş yumurta kabukları), bozulmuş yumurta sayıları ve bunların embriyonik gelişme durumları belirlenmektedir. Kontrol açışları sırasında yavru çıkışı olmuş yumurta kabuklarının sayılmasıyla hangi yuvadan kaç tane yavrunun çıktığı saptanır ve yavru çıkışları zamanında, yavru izlerinin kullanılmasıyla elde edilen verilerle karşılaştırılır.

Belek bölgesinde, halkın ve turistlerin eğitimi amacıyla danışma ofisi kurulmakta ve ofiste 19°°-23°° saatleri arasında ilgililer bilgilendirilmeye çalışılmaktadır.

Belek Bölgesinin Deniz Kaplumbağaları Açısından Önemi

İki yıl boyunca saptanan yuva sayıları, yuvalama yoğunluğu bakımından Belek bölgesinin Akdeniz'deki bilinen deniz kaplumbağaları yuvalama alanları içerisinde, Yunanistan'ın Zakynthos Adası'ndan sonra ikinci sırada yer aldığını göstermektedir. Elde edilen bu sonuç; Türkiye'nin önemli biyolojik zenginliklerinden olan deniz kaplumbağalarını korumak ve imzalanan uluslararası sözleşmelerle taahhüt edilen sorumlulukları yerine getirmek için, bölgedeki koruma çalışmalarına daha fazla ilgi gösterilmesi gerektiğini ortaya çıkartmıştır.

Yaklaşık 29.5 km'lik çalışma alanında, 1999 yılı üreme döneminde Caretta caretta'ya ait 612 ve Chelonia mydas'a ait iki adet yuva; 2000 yılı üreme döneminde ise Caretta caretta'ya ait 682 ve Chelonia mydas'a ait sekiz adet yuva saptanmıştır. Elde edilmiş bu sonuçlar, bölgenin "Deniz Kaplumbağası Yuvalamaları Açısından Birinci Derecede Önemli Alan" olduğunu göstermiştir.

Bölge Deniz Kaplumbağalarının Sorunları ve Korunması

Bölgede yaşanmakta olan turizm kaynaklı tüm sorunlar, daha önce alınan yanlış kararlar ve uygulamalarla başlamıştır. Bölgenin önemli bir kısmı Turizm Gelişme Alanı ilan edilmiş ve verilen teşviklerle önemli sayıda turizm tesisi yapılmıştır. Bunlara ek olarak, ikinci konutlar bölgesinde de önemli bir yapılaşma gerçekleşmiştir. Acısu-Köprüçay arasında kalan ikinci konutlar, kumsalın gerisinde yerleşmiş olmalarına rağmen, şu an itibariyle özellikle ışık kaynakları nedeniyle deniz kaplumbağalarını olumsuz etkilemekte ve gelecekteki doluluk oranı göz önüne alındığında ise daha büyük sorunların yaşanacağını göstermektedir. Henüz yapılaşmanın olmadığı boş alanların bir kısmı da ÖÇKB dışında bırakılarak, turizm gelişme alanı olarak ayrılmıştır. Bazı alanlar ise yöre halkı tarafından kullanılan çardaklarla işgal edilmiştir.

Planlanmış olmasına rağmen yapılaşmanın henüz başlamadığı alanlarda, hala önemli bir şans vardır. Ancak, yapılaşmanın tamamlandığı ya da tamamlanmak üzere olduğu alanlarda, deniz kaplumbağaları için zararların tamamen ortadan kaldırılması mümkün olmadığına göre; bu tür alanlarda yapılabilecekler, olumsuzlukların en aza indirilmesini kapsamaktadır.

Şu an itibariyle yapılaşmanın olmadığı alanlarda ise önemli oranda tilki ve başıboş köpekler tarafından predasyonlar gerçekleşmektedir.

Bölge deniz kaplumbağalarının yaşadığı tüm sorunlar ve bu sorunların çözümüne yönelik uygulanabilir öneriler "Belek Turizm Bölgesi'ndeki Caretta caretta'nın Biyolojisi, Korunması ve Yönetimi" adlı eserde detaylı olarak verilmiştir.